Uwarunkowania makroekonomiczne

Po obniżeniu dynamiki produktu krajowego brutto z 3,9% w 2015 r. do 3,0% w I kwartale 2016 r., w następnych trzech miesiącach utrzymywał się nieznacznie wyższy wzrost aktywności gospodarczej, pozwalający w II kwartale przekroczyć ubiegłoroczny poziom PKB o 3,1%, ale w III kwartale tempo wzrostu zmalało do 2,5%. W rezultacie w okresie styczeń-wrzesień wyniosło ono 2,9%, co dało nam dziesiątą pozycję wśród ogółu krajów Unii Europejskiej, podczas gdy w analogicznym okresie 2015 r. zajmowaliśmy szóstą lokatę. Na krajową koniunkturę korzystnie wpłynęła relatywnie wysoka dynamika funduszu płac i pomyślne nastroje konsumentów, a także dobra sytuacja finansowa firm. Towarzyszył temu stabilny wzrost kredytów dla sektora niefinansowego. Aktywność gospodarczą hamowało osłabienie działalności inwestycyjnej. Wolniejszy był także wzrost eksportu.

Na poziom PKB w kolejnych kwartałach oddziaływać będzie m.in. uruchomienie wypłat z programu „Rodzina 500 plus”, zwiększającego dochody do dyspozycji gospodarstw domowych. Istotnym ryzykiem dla aktywności gospodarczej może być niepewność co do przyszłej koniunktury w gospodarce globalnej, w tym skutki referendum, dotyczącego wystąpienia Wielkiej Brytanii z Unii Europejskiej. Wynik tego referendum przyczynia się do wzrostu awersji do ryzyka na światowych rynkach finansowych, znajdującego odzwierciedlenie w istotnym pogorszeniu się notowań giełdowych oraz w osłabieniu kursu walut krajów rozwijających się, w tym Polski.
Szczególnie niekorzystne informacje napłynęły z Giełdy Papierów Wartościowych w Warszawie. Na zakończenie ostatniej sesji z listopada br. większość indeksów giełdowych zanotowała spadki w porównaniu ze stanem sprzed roku. WIG20 obniżył się o 6,6%. Przyjmując, że w wielu przypadkach zmiany na giełdzie z wyprzedzeniem pokazują zmiany koniunktury makroekonomicznej, źle to rokuje dla przyspieszenia dynamiki gospodarki w dalszych miesiącach. Według założeń ustawy budżetowej, tempo wzrostu PKB powinno w tym roku osiągnąć 3,8%. Oznacza to konieczność uzyskania w IV kwartale nierealnie wysokiego wzrostu – przekraczającego 6%.

Podobnie jak w 2015 r., głównym czynnikiem wpływającym na sytuację makroekonomiczną kraju był silny popyt konsumpcyjny. W okresie styczeń-wrzesień spożycie przewyższyło ubiegłoroczny poziom o 3,7%. Przyczyniły się do tego pozytywne tendencje na rynku pracy. Systematycznie rosło zatrudnienie w gospodarce, osiągając historycznie najwyższe poziomy. W ostatnich miesiącach szczególnie przyspieszył wzrost zatrudnienia w sektorze przedsiębiorstw. W okresie styczeń-październik zwiększyło się ono o 2,9%, na co coraz większy wpływ mają stabilne umowy o pracę, dotyczące pracujących na czas nieokreślony. Wzrost pracujących przyczynia się do obniżania stopy rejestrowanego bezrobocia, która w końcu października spadła do 8,2%. Spadające bezrobocie oraz wysokie zapotrzebowanie na pracowników zwiększają nacisk na wzrost wynagrodzeń, których realny poziom w okresie dziesięciu miesięcy 2016 r. był o 4,0% większy niż rok temu. W tym czasie siła nabywcza przeciętnej emerytury i renty pracowniczej zwiększyła się o 2,5%.
Poprawę zanotowano w kształtowaniu się wskaźników koniunktury konsumenckiej. Wyższy niż przed rokiem był bieżący wskaźnik ufności konsumenckiej, obrazujący aktualne tendencje zmian w konsumpcji indywidualnej. Pozytywne zmiany dotyczyły również wskaźnika wyprzedzającego. Najbardziej poprawiły się oczekiwania odnośnie sytuacji ekonomicznej kraju, poziomu bezrobocia, a także sytuacji finansowej gospodarstw domowych. Dobre nastroje konsumentów zwiększały skłonność do zakupów, o czym świadczą dane dotyczące sprzedaży detalicznej, która po dziesięciu miesiącach, w cenach stałych, w przedsiębiorstwach o liczbie pracujących powyżej dziewięciu osób, wzrosła o 5,5%.

W wyniku poprawy sytuacji gospodarstw domowych, niższego niż w poprzednich latach oprocentowania kredytów bankowych, a także łagodzenia warunków ich udzielania, zadłużenie gospodarstw w systemie bankowym z tytułu kredytów konsumpcyjnych było w końcu września realnie o 8,6% większe niż przed rokiem. Kredyt zwiększał się w tempie, które z jednej strony sprzyjało spożyciu, z drugiej zaś nie zagrażało stabilności systemu bankowego.

Utrzymują się, zapoczątkowane w II połowie 2014 r., tendencje deflacyjne. Roczne dynamiki cen detalicznych i cen producentów pozostają ujemne. Do spadku cen przyczyniają się głównie czynniki zewnętrzne – szczególnie silny w II półroczu 2015 r. spadek cen surowców energetycznych na rynkach światowych oraz ograniczona dynamika cen w otoczeniu polskiej gospodarki (w krajach naszych głównych partnerów handlowych), co przekłada się na zbliżoną do zera dynamikę cen importu. Na deflację wpływa także brak presji popytowej (m.in. umiarkowany dotychczas wzrost wynagrodzeń) oraz kosztowej w polskiej gospodarce. Towarzyszą temu niskie oczekiwania inflacyjne. W porównaniu z okresem styczeń-październik 2015 r. średnie ceny towarów i usług konsumpcyjnych obniżyły się o 0,8%, ale żywność zdrożała o 0,8%. Spadek cen producentów wyniósł 0,7%. Skala deflacji powinna stopniowo się zmniejszać, czemu będzie sprzyjać umacniający się wzrost gospodarczy, poprawa sytuacji na rynku pracy oraz powolny wzrost cen surowców energetycznych.

Na rynku rolnym, po dłuższym okresie utrzymywania się niskich cen niektórych produktów pochodzenia zwierzęcego, w październiku trzoda chlewna w skupie była o 14,5% droższa niż rok temu, a mleko o 7,4%. Staniały drób (o 11,0%) i bydło (o 0,8%). Ceny większości produktów roślinnych nie osiągały notowań z poprzedniego roku. Ziemniaki staniały o 7,9%, żyto o 5,2%, a pszenica o 7,7%.
Przedwynikowy szacunek produkcji głównych upraw rolnych i ogrodniczych wskazuje, że w bieżącym roku zbiory zbóż podstawowych są o 7% większe niż w 2015 r., owoców z drzew o 12%, warzyw gruntowych o 17%, ziemniaków o 31%, buraków cukrowych o 39%. Zmalały natomiast (o 22%) zbiory rzepaku.
Na stabilnym poziomie utrzymywała się dynamika produkcji przemysłowej, a załamała budowlano-montażowej. W okresie styczeń-październik wzrost produkcji sprzedanej przemysłu wyniósł 3,1% (rok wcześniej 4,3%), w tym artykułów spożywczych 5,8%. Produkcja budowlano-montażowa była mniejsza od ubiegłorocznego poziomu o 15,0% (po dziesięciu miesiącach 2015 r. wzrost osiągnął 3,5%).

Regres w budownictwie znalazł potwierdzenie w osłabieniu działalności inwestycyjnej. W okresie styczeń-wrzesień nakłady brutto na środki trwałe obniżyły się o 5%. Przyczynił się do tego przede wszystkim spadek inwestycji publicznych, związany z ograniczeniem realizacji projektów finansowanych ze środków UE, w związku ze zmniejszonym napływem funduszy pomocowych w ramach zakończonej perspektywy finansowej lat 2007-2013. Jednocześnie spowolnił wzrost inwestycji przedsiębiorstw na skutek niepewności co do skali przyszłego globalnego popytu.
W okresie styczeń-wrzesień 2016 r. przedsiębiorstwa uzyskały lepsze niż w poprzednim roku wskaźniki efektywności finansowej. W porównaniu z analogicznym okresem 2015 r. wynik finansowy netto zwiększył się o 21,8%, na co pozytywny wpływ miała m.in. deflacja cen producentów, bardziej obniżająca koszty niż przychody. Podstawowe relacje ekonomiczno-finansowe osiągnięte przez eksporterów były lepsze niż ogółu przedsiębiorstw.

W warunkach rosyjskiego embarga, ograniczającego dostawy produktów rolno-spożywczych do tego kraju, ogólny nasz eksport, wyrażony w euro, wzrósł w okresie styczeń-wrzesień 2016 r. o 1,2% (podczas gdy w całym 2015 r. o 7,8%), a import zmniejszył się o 0,6%. Mimo to drugi kolejny rok dodatnie było saldo wymiany towarowej (4,1 mld EUR), jak i obrotów w ramach bilansu płatniczego. Zdecydowało o tym zarówno zwiększenie sprzedaży do krajów członkowskich UE, do których skierowano o 1,4% więcej towarów niż rok temu, jak i do krajów Europy Środkowo-Wschodniej (wzrost o 4,0%). Pomimo dywersyfikacji rynków zbytu, eksport produktów rolno-spożywczych zmniejszył się o 0,5%, podczas gdy import wzrósł o 4,5%. Dodatnie saldo wyniosło 5,3 mld EUR, przewyższając saldo zagranicznej wymiany towarowej o ponad 29%. Wzrostowi eksportu, poprzez zwiększenie jego konkurencyjności cenowej, sprzyjało osłabienie kursu złotego, który w okresie styczeń-wrzesień, w porównaniu ze średnią ubiegłego roku, stracił na wartości do dolara 3,6%, a do euro 4,2%.

Dużym zaskoczeniem było obniżenie w styczniu br., po raz pierwszy w historii, długoterminowego ratingu polskiego długu w obcej walucie, zmniejszające wiarygodność kredytową naszego kraju. Przełożyło się to m.in. na wzrost kosztów obsługi zadłużenia, ale przede wszystkim dało zły sygnał dla zagranicznych inwestorów (banki, fundusze ubezpieczeniowe, firmy inwestycyjne), preferujących bezpieczne miejsca lokowania kapitału.

Źródło: IERiGŻ-BIP

Przeczytaj również: