Rynek owoców i warzyw

Produkcja owoców w Polsce w 2015 r. wyniosła, według danych GUS ok. 4,1 mln ton, wobec 4,2 mln ton w roku poprzednim. Mniejsze były zbiory jabłek, gruszek, śliwek, porzeczek, agrestu, aronii, a przede wszystkim malin (głęboki spadek zbiorów odmian jesiennych). Wzrosła produkcja wiśni, czereśni, truskawek i borówek wysokich. Zbiory warzyw gruntowych obniżyły się o 18,2% do 3,9 mln ton, a warzyw spod osłon zwiększyły się o 3,5% do 1 mln ton. W UE zbiory owoców spadły z 39,1 do 37,7 mln ton, a warzyw z 63,8 do 63,3 mln ton. Spadek produkcji w krajach UE spowodowany był niekorzystnymi warunkami dla upraw ogrodniczych w Europie niemal w całym okresie ich wegetacji (upały i niedobory wilgoci w glebie). 
 
 Mimo mniejszych zbiorów produkcja przetworów owocowych była w Polsce w sezonie 2015/16 ok. 25 tys. ton większa niż w sezonie poprzednim i wyniosła 1,10 mln ton. Decydujący był wzrost produkcji przetworów wytwarzanych z wiśni, truskawek i porzeczek czarnych (głównie mrożonek i soków zagęszczonych). Nie zmieniła się produkcja zagęszczonego soku jabłkowego. Wzrostowi produkcji soku wytwarzanego z surowca krajowego towarzyszyło obniżenie importu koncentratu mieszanego z sokiem krajowym. Produkcja przetworów warzywnych zmniejszyła się o 15 tys. ton do 1075 tys. ton. Utrzymaniu wzrostowej tendencji produkcji przetworów pomidorowych (zwłaszcza keczupu) towarzyszył spadek produkcji pozostałych grup przetworów – w tym mrożonek. Łączna produkcja soków pitnych, nektarów i napojów owocowych i owocowo-warzywnych zwiększyła się z 1,60 do rekordowego poziomu 1,65 mln ton. Decydujący był wzrost produkcji soku jabłkowego, w tym przede wszystkim soków NFC (Not From Concentrate). W 2015 r. sytuacja finansowa przedsiębiorstw przemysłu owocowo-warzywnego była równie dobra, jak w roku poprzednim, stąd większość firm nie miała kłopotów z zakupami surowca. 
 
 W sezonie 2015/16 łączny wolumen eksportu świeżych produktów ogrodniczych wyniósł 1,52 mln ton, wobec 1,67 mln ton w sezonie poprzednim. Decydujący był spadek eksportu jabłek, dominujących w sprzedaży świeżych owoców i warzyw. Braku eksportu do Rosji nie zrekompensował wzrost sprzedaży do Białorusi, do krajów UE-13 i do Afryki Płn. – przede wszystkim do Egiptu. Zmniejszył się eksport niemal wszystkich gatunków warzyw, a także śliwek, truskawek i malin. Wzrosła jedynie zagraniczna sprzedaż wiśni, czereśni i borówek. Utrzymała się tendencja wzrostowa eksportu pomidorów, a także pieczarek. Eksport przetworów owocowych i warzywnych zwiększył się z 1,57 do 1,59 mln ton. Wzrósł eksport mrożonek owocowych, zagęszczonych soków produkowanych z owoców kolorowych, soków pitnych − głównie NFC, przetworów pomidorowych oraz przetworów wytwarzanych z orzechów arachidowych, a także reeksport suszy warzywnych (głównie suszonej cebuli). Sprzedaż zapasów z sezonu 2014/15 spowodowała też zwiększenie eksportu mrożonych warzyw. Z powodu spadku zapotrzebowania na rynkach zbytu zmniejszył natomiast się eksport zagęszczonego soku jabłkowego. Średnie ceny eksportowe niemal wszystkich owoców, warzyw i ich przetworów były wyższe niż w sezonie poprzednim, a najbardziej, z powodu niedoborów na rynku światowym, wzrosły ceny malin i ich przetworów. Niższe były jedynie ceny porzeczek czarnych i ich przetworów. W wyniku wzrostu cen łączne wpływy z eksportu owoców i warzyw zwiększyły się o 3% do 770 mln euro, a wartość eksportu przetworów owocowych i warzywnych wzrosła bardziej niż wolumenu sprzedaży o ok. 5,5% do 1,64 mld euro. Łączne wpływy z eksportu świeżych i przetworzonych produktów ogrodniczych zwiększyły się z 2,30 do 2.41 mld euro, a łącznie z pieczarkami i ich przetworami z 2,72 do 2,84 mld euro. Stanowiło to 11,9% wartości eksportu produktów sektora rolno-spożywczego, wobec 12,0% w sezonie 2014/15.
 
 Import owoców południowych, stanowiących ok. 91% łącznego wolumenu przywozu owoców świeżych zmniejszył się o 2% do 1,28 mln ton. Zmalał, w wyniku wzrostu cen, import owoców cytrusowych, brzoskwiń, nektaryn i winogron. Wzrósł przywóz bananów i owoców kiwi. Spośród owoców strefy umiarkowanej zwiększył się jedynie import truskawek i malin. Spadek zbiorów krajowych spowodował wzrost importu niemal wszystkich gatunków warzyw. W grupie przetworów owocowych i warzywnych zmniejszył się przywóz przetworów z ananasów i brzoskwiń, których ceny były wyższe niż w sezonie 2014/15. W wyniku urealnienia cen importowych obniżył się również znacząco przywóz zagęszczonego soku jabłkowego sprowadzanego z Ukrainy  (ok. 76% przywozu koncentratu w sezonie 2014/15). Łączna wartość importu owoców, warzyw i ich przetworów zwiększyła się z 2,42 do 2,56 mld euro. Dodatnie saldo obrotów produktami tej grupy towarowej zmniejszyło się z 297,5 do 266 mln euro, a bez pieczarek i ich przetworów ujemne saldo handlu wyniosło 152 mln euro, wobec 117 mln euro w sezonie 2014/15.
 
 Rosyjskie embargo przyczyniło się do wzrostu eksportu produktów ogrodniczych i ich przetworów przede wszystkim do krajów UE, ale również na inne rynki zbytu – głównie do Afryki Płn. i krajów Bliskiego Wschodu. W 2015 r. udział krajów UE w wartości eksportu produktów tej grupy towarowej wyniósł 79,5%, wobec 68,6% w roku poprzednim (i 65,6% w 2013 r.). Udział pozostałych krajów (bez krajów WNP) wzrósł z 5,2 do 7,6%. Udział Białorusi w wartości eksportu zwiększył się z 4,0% w 2013 r. do 6,1% w 2015 r. Wzrost udziału Białorusi w wartości zagranicznej sprzedaży był znacznie mniejszy niż w wolumenie eksportu w wyniku, bardzo niskich średnioważonych cen produktów eksportowanych do tego kraju.
 
 Ceny skupu niemal wszystkich owoców były w 2015 r. wyższe niż w roku poprzednim, a najbardziej zwiększyły się ceny śliwek i malin. W sezonie 2015/16 ceny skupu jabłek deserowych były wyższe niż w sezonie poprzednim o 20%, a jabłek kierowanych do przetwórstwa o 48%. Wyższe były ceny skupu niemal wszystkich warzyw. Opłacalność uprawy większości produktów ogrodniczych znacząco się poprawiła. Głęboko nieopłacalna pozostała produkcja porzeczek czarnych. Mimo wzrostu cen nieopłacalna była również produkcja wiśni.
 
 Ocenia się, że w sezonie 2015/16 przeciętne ceny detaliczne owoców i ich przetworów zwiększyły się w relacji do sezonu poprzedniego o ok. 10%. Decydujący był wzrost cen jabłek i owoców jagodowych. Ceny warzyw i ich przetworów zwiększyły się o ok. 5%. Wyższe ceny spowodowały spadek konsumpcji owoców i ich przetworów w gospodarstwach domowych z 43,5 do 43,1 kg/osobę, a warzyw i ich przetworów z 59,1 do 58,5 kg/osobę.
 
 Udział spożycia w rozdysponowaniu wolumenu krajowej podaży owoców świeżych, wytwarzanych w Polsce (eksport, spożycie, dostawy do przetwórstwa) zmniejszył się z 21,3 do 21%, a warzyw wzrósł z 45,8 do 46,5%. Udział eksportu obniżył się odpowiednio z 21,4 do 19,5% i z 11,0 do 10,4%. Dostawy do przetwórstwa stanowiły 59,5% krajowej podaży owoców, wobec 57,3% w sezonie 2014/15. W odniesieniu do warzyw wskaźnik ten pozostał na poziomie ok. 43%. Udział zbiorów owoców w łącznym ich zużyciu na rynku krajowym (zbiory i saldo handlu zagranicznego wszystkimi owocami) zmniejszył się z 95,6 do 83,5%. W odniesieniu do warzyw wskaźnik ten wzrósł z 89,3 do 97,8%, a przetworów owocowych i warzywnych zmniejszył się ze 174,7 do 170,9%.
 
 Przewiduje się, że w 2016 r. zbiory owoców będą nieznacznie większe niż w roku poprzednim. Decydujący będzie wzrost produkcji jabłek i malin. Większe będą zbiory niemal wszystkich warzyw gruntowych, a nieznacznie mniejsza będzie produkcja warzyw uprawianych pod osłonami. Ceny skupu większości owoców będą wyższe niż w 2015 r. (spadną tylko ceny malin). Niższe były ceny skupu agrestu. Obniżą się natomiast, w relacji do bardzo wysokich zbiorów w 2015 r., ceny skupu większości warzyw gruntowych (głównie kapustnych i korzeniowych).
 
 W sezonie 2016/17 wzrośnie produkcja większości przetworów owocowych i warzywnych. Zmniejszyć się może jedynie produkcja zagęszczonych soków owocowych. Na spadku produkcji koncentratu soku jabłkowego zaważy dalsze zmniejszenie importu tego produktu, a zagęszczonych soków produkowanych z owoców kolorowych mniejsze dostawy do przetwórstwa porzeczek czarnych, wiśni i truskawek. Utrzyma się tendencja wzrostowa produkcji soków, nektarów i napojów owocowych i owocowo-warzywnych.
 
 Wzrośnie eksport większości gatunków owoców i warzyw oraz ich przetworów. O ostatecznym poziomie eksportu jabłek (w mniejszym stopniu pozostałych produktów) zadecyduje rozwój stosunków handlowych z Rosją (i z Białorusią) i skala dywersyfikacji rynków zbytu. Niższe będą ceny eksportowe warzyw i ich przetworów, a nie zmienią się znacznie większości owoców i ich przetworów (niższe będą ceny malin i ich przetworów). Ceny większości importowanych owoców, warzyw i ich przetworów nie powinny być wyższe niż w sezonie 2015/16 (poza zagęszczonym sokiem pomarańczowym). W wyniku spodziewanego spadku cen eksportowych warzyw i ich przetworów łączne wpływy z eksportu produktów ogrodnictwa i ich przetworów mogą nie być większe niż w sezonie 2015/16, a saldo obrotów tymi produktami (nie uwzględniając pieczarek) pozostanie ujemne.
 
 W sezonie 2016/17 zmniejszą się ceny detaliczne warzyw i ich przetworów, a zbliżone do poziomu z sezonu poprzedniego mogą być ceny detaliczne owoców i przetworów. Wrośnie konsumpcja produktów warzywnictwa, a nie zmieni się owoców i ich przetworów.

¹ W sezonie 2014/15 średnie ceny soku jabłkowego importowanego z Ukrainy wyniosły 0,20 euro/kg, a w sezonie 2015/16 wyniosły 0,89 euro/kg.

Źródło: IERiGŻ-PIB Analiza Rynek owoców i warzyw

Przeczytaj również: